Het verschil maken

Waardoor wordt je persoonlijkheid gevormd? Deze discussie wordt al jarenlang gevoerd.

Er bestaan hierover verschillende theorieën die samen of los van elkaar een antwoord geven op deze vraag:

• Volgens het genetisch determinisme, bepaalt je DNA je persoonlijkheid.
  Bijvoorbeeld: mijn grootouders en ouders waren ook opvliegend, dus het ligt in mijn aard dat ik soms driftig word.
  Het is dus allemaal de schuld van je voorouders.
• Volgens het psychologisch determinisme zijn het je opvoeding en jeugdervaringen die je karakter hebben gevormd.
  Bijvoorbeeld: ik heb als kind geleerd dat ik mijn zin kreeg als ik kwaad en driftig werd. Het ligt dan ook aan mijn opvoeding dat ik zo driftig reageer als de dingen niet lopen zoals ik wil.
  Het is met andere woorden de schuld van je ouders.
• Volgens het omgevingsdeterminisme is iets of iemand in je omgeving verantwoordelijk voor hoe jij reageert.
  Bijvoorbeeld: er schiet aan de supermarkt ineens iemand voor mij in die de laatste parkeerplaats inneemt, deze waarvoor ik mijn knipperlicht had aanstaan. Toch logisch dat ik dan driftig word?
  Het is de schuld van je omgeving.

Maar wat als je nu eens zelf verantwoordelijkheid opneemt voor je eigen leven?
Als je zelf kiest voor hoe je reageert, en dit niet laat afhangen van je genen, je opvoeding of je omgeving?

Stephen Covey noemt dit proactief handelen (zijn eerste van zeven eigenschappen van effectief leiderschap), wanneer je verantwoordelijkheid opneemt voor je eigen leven. Proactief handelen is doen wat je belangrijk vindt, zelfs al vind je dit niet altijd leuk. Dit in tegenstelling tot reactief handelen, waar je gedrag bepaald wordt door je gevoelens en je impulsen.

Je kan je meer van je proactiviteit (of de mate waarin je verantwoordelijkheid opneemt voor je eigen leven) bewust worden door te kijken naar de dingen waar je de meeste tijd en energie in steekt. Alle zaken waar je enigszins bij betrokken bent, behoren tot je ‘cirkel van betrokkenheid’. Alles binnen deze cirkel houd je mentaal of emotioneel bezig. Denk hierbij aan je gezin, je partner, je kinderen, je werk, het weer, het verkeer, het milieu, het nieuws, politieke beslissingen, …

Maar niet op alle zaken binnen deze cirkel, heb jij invloed. Zo kan bijvoorbeeld het weer je parten spelen en je gefrustreerd maken als er hierdoor extra files ontstaan waardoor je vroeger moet vertrekken naar je werk en ’s avonds later thuis bent. Heel vervelend… Maar veel invloed heb je op het weer en de verkeerssituatie niet.

De zaken waar je wel invloed op hebt, kunnen we binnen een kleinere cirkel plaatsen: de ‘cirkel van invloed’. Deze cirkel bevat alle zaken waar je echt een verschil kan maken. Waar je door jouw gedrag en acties verandering teweeg kan brengen.

Waar besteed jij het meeste tijd en energie aan?

Wanneer je vooral bezig bent met de zwakheden van anderen, problemen in de omgeving waar je weinig of niets aan kan doen (zoals in ons voorbeeld het weer en de file), zal je vooral negatieve energie creëren. En bovendien verwaarloos je de dingen waar je wél invloed op kan uitoefenen. Door op deze manier, reactieve aandacht te geven aan datgene waar je geen invloed op hebt, zal je ‘cirkel van invloed’ verkleinen.

Maar je kan er ook voor kiezen om je aandacht te geven aan die zaken waar je echt iets aan kan doen. Door je positieve energie zal je ‘cirkel van invloed’ vergroten.

Hoe kan jij jouw ‘cirkel van invloed’ vergroten?

Ga bijvoorbeeld eens na hoe je je gedraagt in de file. Reageer je reactief, door te klagen, ongeduldig te worden, boos of lastig op auto’s die voor je in willen wringen? Of reageer je proactief? Op de file zelf heb je geen invloed, maar je kan nu misschien dat telefoontje doen wat je al langer gepland had, genieten van je favoriete muziek, wat ontspannende ademhalingsoefeningen doen, nadenken over het avondeten, … Of misschien lukt het je zelfs om de file bij slecht weer te vermijden door met je werkgever in overleg te gaan over thuiswerk op dergelijke dagen.

Door dit bewust elke dag te oefenen, kan je pas echt vrijheid ervaren.

Hoe maak jij het verschil?